Pan George Galitis jest emerytowanym profesorem Nowego Testamentu na Uniwersytecie w Atenach. Ponadto pan Galitis zajmował się literaturą koptyjską oraz gnostykami, od których pochodzi “Ewangelia Judasza”. Jest więc jednym z ekspertów par excellence, by porozmawiać z nami o książce, o której w ostatnich dniach zrobiono tyle szumu. Profesor udzielił nam następującego wywiadu.
Ostatnio dużo szumu jest wokół odkrycia “Ewangelii Judasza”. Co dokładnie się dzieje? Czy to odkrycie jest naprawdę tak ważne? Najważniejsze jest odkrycie! Ale nie w takim sensie, w jakim rozumie to większość ludzi. To ważny tekst, cieszący się dużym zainteresowaniem ekspertów naukowych. Jest to zatem ważny fakt czysto naukowy.
Znamy cztery Ewangelie. Czy ludzi nie interesuje, czy był piąty, który z niewiadomych przyczyn zniknął? Nie piąta, ale wiele innych ‘ewangelii’ zostało napisanych. Cztery nazywamy “kanonicznymi”, pozostałe “apokryficznymi”. Wiele apokryfów przetrwało – i łatwo je odnaleźć i odczytać, co czynią np. naukowcy – inne zaginęły, ale wiemy o ich istnieniu.”
Czy wiedzieliśmy o istnieniu “Ewangelii Judasza”?
Z pewnością! Wspomina o niej Ireneusz, biskup Lugdun (obecnie Lyon), w 180 roku n.e. Rozumiecie teraz, dlaczego faktem naukowym jest znalezienie tak starego tekstu, którego szukaliśmy, a teraz został znaleziony, oczywiście nie oryginalny tekst, którego napisanie datuje się na 30-50 lat wcześniej, ale jego kopia. Należy zaznaczyć, że wszystkie apokryfy są pseudo-typami, czyli zostały napisane przez kogoś innego niż wymieniony jako autor. Masz na myśli podszywanie się?
Jakkolwiek chcesz to ująć: rzeczywistość jest taka, że gdyby książka została wydana pod mało znaczącym nazwiskiem jej autora, nie miałaby takiego nakładu, jaki miałaby, gdyby za jej autora podała się znana osoba, a jej idee nie rozprzestrzeniłyby się łatwo.”
Jaki jest sens pisania obskuranta? Inne zostały napisane, aby wypełnić lukę w narracji czterech ewangelistów, np. dzieciństwo Chrystusa, gdzie są produktami fikcji, być może pobożnej, ale w każdym razie fikcyjnej. Ale inne zostały napisane w celu szerzenia heretyckich nauk, w zasadzie gnostyckich. Znaczenie?
Gnostycyzm był ruchem z pierwszych wieków chrześcijaństwa, który strasznie zaniepokoił Kościół. Uważa się, że Kościół był bardziej zagrożony przez gnostyków niż przez prześladowania. W swoim sercu nie była to jedna sekta czy religia. Był to wielopostaciowy ruch religijny w kontekście ówczesnego synkretyzmu, czyli tendencji do mieszania elementów z różnych religii.
Gdzie i kiedy pojawił się gnostycyzm?
Nie ma konkretnego miejsca, ani konkretnego założyciela czy lidera. Pojawiał się w wielu miejscach niemal równocześnie, z różnymi liderami. Pod jednym parasolem mieściło się więc wiele systemów, które mają te same podstawowe zasady, ale różnią się szczegółami. Chronologicznie za pierwszego gnostyka uważa się z dużą pewnością Szymona Magika, wspomnianego w Dziejach Apostolskich. Co więcej, jest prawie pewne, że gnostycyzm istniał przed Chrystusem, ale kiedy pojawiło się chrześcijaństwo, gnostycy wzięli obraz Chrystusa i włączyli go do swojego systemu.
Jakie były ich główne nauki? Zasadniczo gnostycyzm, pod wpływem religii irańskiej, przyjmuje dwóch bogów: dobrego i złego. Pierwszy to Bóg Najwyższy, Wielki według “Ewangelii Judasza”. Drugim jest Bóg stwórca. W ten sposób próbowali dać odpowiedź na problem zła w świecie. Bóg stwórca, według gnostyków, jest bogiem Starego Testamentu, bogiem Żydów. Dobry bóg, Barbelos według Barbelogionistów, tworzy istoty “przez wypływ” z siebie, “aeony”. Jednym “wiekiem” jest Chrystus, zwykle rozszerzany od odkupiciela Jezusa. religia na świecie
Chrystus utożsamiany jest w “Ewangelii Judasza” z Setem, synem Adama, który w omawianej Ewangelii nazywany jest Adamasem. Gnostycy, którzy czcili Seta, nazywani są Setianami. Każdy opór wobec złego boga jest dla gnostyków godny pochwały. I tak jedna grupa gnostyków, “oficerów”, czciła węża, który zwiódł Adama i Ewę; inni czcili Kaina, “Kananejczyków”, a jeszcze inni Judasza, który pomógł Chrystusowi pozbyć się ciała i wrócić do świata Barbel, z którego przyszedł.
W “Ewangelii Judasza” bóg stwórca nazywa się Szaklas, co w języku aramejskim oznacza głupca (dla językoznawców: czy słowo to jest spokrewnione z niemal homonimicznym greckim?). Dobry Bóg wyzwala w każdym człowieku boską iskrę, którą musi on odkryć”.
W jaki sposób? Przez znajomość pewnych tajemnic, które znają poznaniacy. Chrystus objawił te tajemnice, Apostołowie ich nie zrozumieli i wypaczyli, a jedynym, który je zrozumiał był Judasz, a także Paweł, który był poza grupą Dwunastu.
Jakie to były tajemnice?
Dlaczego, nauka gnostyków! Czyli bajki, całkowite wypaczenie nauki chrześcijańskiej. Dokładnie. Według chrześcijaństwa Chrystus przyszedł, aby zbawić człowieka przez swoją śmierć na krzyżu. Według gnostyków znajomość tajemnic, czyli ich nauki, wystarcza do zbawienia człowieka. Warto to wiedzieć, aby poznać całą prawdę o Nim i o nas. O swojej wierze.
